Mua sắm hiện đại – thuận tiện hay bị điều khiển?
Mỗi ngày, hàng triệu người Việt Nam lướt điện thoại, xem livestream và “chốt đơn” chỉ sau vài cú click. Mọi thứ trở nên quá dễ dàng – từ việc chọn hàng, so sánh giá cho đến khuyến mãi rầm rộ với thông điệp quen thuộc: giá rẻ chưa từng có.
Nhưng phía sau sự tiện lợi đó là một sự thật đáng lo: thói quen tiêu dùng của chúng ta đang bị lập trình lại từng chút một.
1. Khi giá rẻ trở thành “chuẩn mực” mới
Bạn có để ý rằng mỗi khi thấy sản phẩm không được giảm giá, bạn sẽ… lướt qua?
Đó là lúc bạn biết mình đã quen với việc:
-
Sản phẩm phải rẻ hơn 30–50% mới gọi là đáng mua.
-
Không mua trong khung giờ Flash Sale là “thiệt”.
-
Thấy khuyến mãi là phải nhanh tay – vì sợ “hết deal”.
Tất cả không phải ngẫu nhiên. Đó là kết quả của một chuỗi kích thích lặp đi lặp lại từ các sàn TMĐT và nền tảng livestream, nơi mà hành vi tiêu dùng được “dạy” và “cài đặt” hàng ngày.
2. Từ nền tảng bán hàng thành nền tảng điều khiển hành vi
Ngày xưa, bạn chọn sản phẩm.
Giờ đây, thuật toán chọn sản phẩm cho bạn.
Nội dung bạn thấy, giá bạn được khuyến mãi, sản phẩm được gợi ý… tất cả đã được nền tảng cá nhân hóa để tối đa hóa khả năng bạn mua hàng. Kết quả là:
-
Bạn mua hàng không cần nhớ tên thương hiệu.
-
Bạn không cần so sánh giá trị thực – chỉ cần thấy… rẻ.
-
Bạn không nghĩ đến ai bán sản phẩm – chỉ cần thấy sao đánh giá cao.
Thương hiệu – trải nghiệm – uy tín – hậu mãi… dần bị thay thế bằng một trải nghiệm mua hàng chóng vánh, vô danh và ngắn hạn.
3. Thói quen tiêu dùng mới – ai đang hưởng lợi?
Trong cuộc chơi này:
-
Người tiêu dùng thấy lợi ích trước mắt: tiện, rẻ, nhanh.
-
Các sàn TMĐT thắng lớn khi kiểm soát dữ liệu, hành vi và luồng tiền.
-
Nhưng thương hiệu nội địa lại… ngày càng bị xóa mờ.
Khi khách hàng chỉ nhớ tên sàn mà không nhớ thương hiệu, khi doanh nghiệp không có thông tin khách, không kiểm soát giá và không có đơn hàng lặp lại – thì có lẽ họ chỉ đang làm thuê cho một hệ sinh thái mà chính họ không làm chủ.
4. Nếu không hành động hôm nay, thói quen này sẽ không đổi
Điều nguy hiểm nhất của một thói quen là: nó khiến bạn không còn nghi ngờ gì nữa.
Và nếu thói quen tiêu dùng giá rẻ – vô danh – nhanh gọn này tiếp tục chiếm lĩnh toàn bộ thị trường, thì không chỉ doanh nghiệp nhỏ, mà cả một nền sản xuất trong nước sẽ gặp khó khăn. Bởi người tiêu dùng đã bị định hình, và họ không còn lý do để lựa chọn hàng Việt – nếu mọi thứ đều giống nhau trên sàn.
Kết luận: Tỉnh thức trong từng đơn hàng
Chúng ta không phản đối TMĐT. Nhưng TMĐT không nên là nơi xóa sạch dấu vết của người làm ra sản phẩm.
Người tiêu dùng cần tỉnh táo. Doanh nghiệp cần có chiến lược. Và nếu chúng ta không hành động để giành lại không gian tiếp cận người mua – thì chính thị trường này sẽ không còn là của chúng ta nữa.
